Kabestan to jedno z tych urządzeń, które może nie przyciąga wzroku na pierwszy rzut oka, ale jego rola na pokładzie jest nie do przecenienia. Bez kabestanu trudno wyobrazić sobie komfortową i bezpieczną obsługę żagli, składania masztu czy kotwicy, zwłaszcza na większych jednostkach. W tym artykule postaram się opowiedzieć, czym dokładnie jest kabestan, jak działa, jakie są jego typy oraz dlaczego jest tak ważnym elementem wyposażenia jachtów i statków.
Spis treści
Co to jest Kabestan?
Zacznijmy więc od początku. Kabestan to urządzenie mechaniczne, które znajduje się na pokładzie jachtu. Jego głównym zadaniem jest ułatwienie obsługi lin, zwłaszcza tych pod dużym naprężeniem, takich jak szoty czy fały. Kabestan daje przełożenie i pozwala na łatwe kontrolowane zwijanie i rozwijanie lin, których osoba o niewielkiej sile nie byłaby w stanie naciągnąć. Po prostu daje przełożenie (a kabestan dwubiegowy daje jeszcze większe przełożenie), co jest niezbędne podczas manewrów żeglarskich.
Budowa Kabestanu
Kabestan składa się z kilku podstawowych elementów. Centralnym punktem jest bęben, na który nawija się lina. Bęben jest zazwyczaj wykonany z wytrzymałego metalu, często z brązu lub stali nierdzewnej. Na górze bębna znajduje się tzw. korona, która zapobiega zsunięciu się liny. Na dole kabestanu umieszczona jest podstawa, która stabilizuje całe urządzenie i zapewnia jego mocne przymocowanie do pokładu.
Budowa i zastosowanie kabestanu. Dawniej kabestan najczęściej był drewniany oraz składał się z drewnianego bębna o przekroju ośmiokątnym osadzonego na pionowej osi. Na powierzchniach ośmioboku bębna montowano deseczki/żebra, dzięki którym lina nie ślizgała się oraz lepiej przylegała do powierzchni kabestanu. Obecnie kabestany są plastikowe lub najczęściej metalowe.
Rodzaje kabestanów
- Kabestan dwubiegowy – to kabestan posiadający dodatkowe drugie przełożenie (najczęściej uruchamiane poprzez kręcenie korbą od kabestanu w drugą stronę).
- Kabestan samoknagujący – jak sama nazwa wskazuje sam knaguje linę czyli posiada dodatkową funkcję blokowania liny przed cofaniem
- kabestan elektryczny – to zwany kabestanem dla leniwych, kabestany elektryczne znacząco przyśpieszają stawianie żagli ze względu na silnik elektryczny, który wspomaga, lub w całości zastępuje siłę mięśni.
Co to jest Handszpak? Czyli korba do Kabestanu
Handszpak to specjalna korba, która jest używana do obracania kabestanu. Dzięki handszpakowi, żeglarz może z łatwością kontrolować naprężenie liny, nawet podczas silnego wiatru. Handszpak jest zazwyczaj wykonany z tego samego materiału co bęben kabestanu, aby zapewnić trwałość i wytrzymałość na warunki morskie.
Jak używać kabestanu, jak nawinąć linę na kabestan
Po prostu nawiń na kabestan linę. Raczej zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, bo znakomita większość to kabestany prawe. Kabestany lewe, są sporadycznie spotykane z lewej strony jachtu.
Ja ze swojej strony bardzo polecam angielskojęzyczny filmik pana Duncana. Nie trzeba znać języka, wystarczy patrzeć na ręce jak używać kabestanu:
- Nawijaj linę zgodnie z ruchem wskazówek zegara – większość kabestanów to modele prawe.
- Zostaw kilka zwojów liny na bębnie – im większe naprężenie, tym więcej zwojów potrzeba.
- Używaj handszpaka ostrożnie – zbyt gwałtowne ruchy mogą doprowadzić do urwania liny lub kontuzji.
- Nie puszczaj liny bez kontroli – szczególnie przy mocnym wietrze.
Kabestan Elektryczny
Kabestan elektryczny to nowoczesna wersja tradycyjnego kabestanu. Kabestan elektryczny znacznie ułatwia obsługę lin, zwłaszcza na większych jednostkach, gdzie naprężenie lin może być bardzo duże. Dzięki napędowi elektrycznemu kabestan praktycznie eliminuje konieczność użycia siły fizycznej. Wystarczy wcisnąć przycisk, by lina została naciągnięta. Przydatny szczególnie na dużych jednostkach lub podczas samotnych rejsów. Wadą może być koszt i konieczność zasilania, dlatego nadal wiele jednostek korzysta z klasycznych kabestanów.
Kabestan Samoknagujący i jak działa
Kabestan samoknagujący to specjalny typ kabestanu, który automatycznie blokuje linę po jej nawinięciu. Dzięki temu, żeglarz nie musi jej przytrzymywać ręcznie – lina sama pozostaje w miejscu. To ogromne ułatwienie, szczególnie przy długich manewrach lub gdy brakuje rąk na pokładzie.
Kabestan na Statku
Na dużych statkach, kabestany są zazwyczaj znacznie większe i mocniejsze niż na jachtach. Są one niezbędne do obsługi ciężkich lin i łańcuchów, które są używane do cumowania statku lub wyciągania kotwicy (choć do kotwicy najczęściej jest używane urządzenie zwane winda kotwiczna).
Wyciąganie Kabestanem
Wyciąganie kabestanem (np kotwicy) to proces, w którym żeglarz używa kabestanu do kontrolowanego zwijania liny. Jest to kluczowy manewr podczas żeglowania, który pozwala na precyzyjne kontrolowanie żagli i kierunku jachtu.
I choć kabestan najczęściej kojarzymy z żaglami, można go również używać do innych zadań:
- Wyciąganie kotwicy (jeśli nie ma windy kotwicznej),
- Naciąganie fałów lub szotów,
- Obsługa ciężkich cum i lin holowniczych.
- Dzięki przełożeniu mechanicznego bębna, kabestan umożliwia precyzyjne manewry bez nadmiernego wysiłku.
Jak naprawić kabestan
Podsumowując, kabestan to niezbędny element wyposażenia każdego jachtu. Dzięki swojej prostej, ale genialnej konstrukcji, umożliwia efektywne i bezpieczne obsługiwanie lin, co jest kluczowe dla udanego rejsu, a także i zdrowia załogi. W zależności od typu jednostki, można dobrać odpowiedni rodzaj kabestanu – od ręcznych po elektryczne, od jednobiegowych po samoknagujące.
Do opracowania wykorzystano wiedzę z:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kabestan
https://www.sailingtoday.co.uk
https://www.yachtingmonthly.com/gear/winch-guide
https://www.nauticexpo.com/boat-manufacturer/electric-winch-19266.html
oraz zdjęcia
Fot. Trainthh/wikimedia commons/CC BY-SA 3.0
oraz hao kaito
